Τα Ποιήματα. Γ΄ & Δ΄

Ανάμεσα στους ποιητές της ομάδας του «νεοσυμβολισμού» ή «μετασυμβολισμού» της γενιάς του 1920, ο Τέλλος Άγρας υπήρξε «ο πιο σημαντικός ίσως μετά τον Καρυωτάκη […] αλλά κι αρκετά αδικημένος για ένα διάστημα απ’ την κριτική», όπως επισημαίνει ο κατεξοχήν μελετητής του, ο Κώστας Στεργιόπουλος. Στους τόμους Α΄ και Β΄ που εκδόθηκαν το 2014, με τη φροντίδα της Έλλης Φιλοκύπρου και του Στεργιόπουλου, από το ΜΙΕΤ, έχουν παρουσιαστεί οι συλλογές της ώριμης ποιητικής του συνείδησης: Τα Βουκολικά και τα Εγκώμια, οι Καθημερινές, τα Τριαντάφυλλα μιανής ημέρας. Σήμερα η Θάλεια Ιερωνυμάκη, χάρη στην κοπιώδη και πολύχρονη ερευνητική της προσπάθεια, μας παραδίδει στο νέο συμπληρωματικό δίτομο έργο (Γ΄ και Δ΄) του ποιητή όσα αθησαύριστα δημοσιευμένα πρωτότυπα ποιήματα εντοπίστηκαν, αλλά και όσα αδημοσίευτα βρέθηκαν ολοκληρωμένα στο αρχείο του Άγρα. Από τα αδημοσίευτα ποιήματα περιλήφθηκαν μόνο τα ολοκληρωμένα και όχι σχεδιάσματα, αποσπάσματα, ημιτελή ποιήματα ή ποιήματα τα οποία είχαν μείνει, έπειτα από μεταγενέστερες επεμβάσεις, ασυμπλήρωτα, ατελή ή μη αναγνώσιμα. Πρόκειται εδώ για φιλολογική–χρηστική έκδοση, με ερμηνευτικά σχόλια στις «Σημειώσεις», μόνο όμως όπου αυτά είναι αναγκαία για την κατανόηση του ποιήματος. Τον χαρακτήρα της έκδοσης έχει διαμορφώσει το ίδιο το υλικό. Η παρούσα έκδοση δεν έρχεται να αποκαλύψει έναν άγνωστο Άγρα. Ωστόσο, ανάμεσα σε στίχους που μοιάζουν οικείοι και ποιήματα που θυμίζουν άλλα, ξεχωρίζει ένας μοναδικός στίχος, μια εικόνα, μια πρωτότυπη σκέψη, ένα ποίημα που μοιάζει γνωστό, αλλά που, με μια δεύτερη ανάγνωση, κατανοείται η διαφορετικότητα και η πρωτοτυπία του, ή ακόμα μια νέα, διαυγής και απόκρυφη λεπτομέρεια.          «Η ποίηση του Άγρα, ποίηση λεπτομερειών», γράφει η Ιερωνυμάκη, «μπορεί να ιδωθεί ως ένα ψηφιδωτό. Στο ψηφιδωτό ενός κόσμου που χάθηκε πια, όλες οι ψηφίδες, από τις πιο έντονες και κεντρικές ώς τις πιο άτονες και περιφερειακές, έχουν τη θέση τους στην εικόνα. Ενδέχεται η απουσία ορισμένων να μην αφαιρεί από την αναπαράσταση, η παρουσία όμως ακόμη και των πιο μικρών και των φαινομενικά ασήμαντων την καθιστά πληρέστερη και διαυγέστερη.» Σε κάθε περίπτωση, τα παραλειπόμενα και τα αδημοσίευτα ποιήματα φανερώνουν τον μόχθο, την επιμονή και τη διεισδυτική ματιά ενός πολύπλευρου πνευματικού ανθρώπου, ο οποίος ένιωθε μονίμως να κατακλύζεται από εκείνο το παιδικό θάμβος που τον έκανε να νιώθει πάνω από όλα ποιητής. Ο ΤΕΛΛΟΣ ΑΓΡΑΣ (φιλολογικό ψευδώνυμο του Ευάγγελου Ιωάννου) γεννήθηκε στην Καλαμπάκα το 1899 και πέθανε στην Αθήνα το 1944. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εργάστηκε στο Υπουργείο Γεωργίας και από το 1927 στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Την τελευταία μέρα της Κατοχής τραυματίστηκε από αδέσποτη σφαίρα και ένα μήνα αργότερα πέθανε από γάγγραινα. Η πνευματική του δραστηριότητα άρχισε πολύ νωρίς και ήταν διαρκής και πολύπλευρη. Ποιητής από τους πιο χαρακτηριστικούς της νεορομαντικής και νεοσυμβολιστικής σχολής, υπήρξε παράλληλα δοκιμιογράφος και κριτικός από τους πιο αξιόλογους του μεσοπολέμου. Πλάι στην ποιητική του δημιουργία, τα μελετήματά του για τον Καρυωτάκη, τον Γρυπάρη, τον Μαλακάση, τον Παπαδιαμάντη, η συμβολή του στην ερμηνεία του έργου του Καβάφη, οι αισθητικές αναλύσεις του, τα δοκίμια και οι βιβλιοκρισίες του είναι κείμενα πολύτιμα που κατέχουν ξεχωριστή θέση στη λογοτεχνική μας κληρονομιά. 

• Επιστημονική επιμέλεια, Εισαγωγή, Επίμετρο: Θάλεια Ιερωνυμάκη