Άγγελοι και σκακιστές: Ο Μπόρχες, ο Χάιζενμπεργκ, ο Καντ και η θεμελιώδης φύση της πραγματικότητας

Ένας ποιητής, ένας φυσικός και ένας φιλόσοφος εξερεύνησαν τα μεγαλύτερα αινίγματα του σύμπαντος –τη φύση της ελεύθερης βούλησης, την παράξενη υφή της πραγματικότητας, τα αληθινά όρια του νου– και αποκάλυψαν, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, μια διαφωτιστική, πανανθρώπινη υπαρξιακή αλήθεια. Ο νεαρός Αργεντίνος ποιητής Χόρχε Λουίς Μπόρχες ήταν τρελά ερωτευμένος και ο ξαφνικός χωρισμός του τον έκανε να καταρρεύσει στην κυριολεξία. Όμως αυτή ακριβώς η κατάρρευση ήταν που τον έκανε επίσης να συνειδητοποιήσει μια αδιάσειστη αλήθεια, ότι ο έρωτας είναι άρρηκτα συνυφασμένος με την απώλεια. Ο Γερμανός φυσικός Βέρνερ Χάιζενμπεργκ έδινε μάχη με το επιστημονικό κατεστημένο για την έννοια του παραλογισμού στον κβαντικό κόσμο όταν βίωσε τη δική του επιφοίτηση: μια πλήρης και απόλυτα ορθή περιγραφή της πραγματικότητας είναι εντελώς ανέφικτη. Ο Πρώσος φιλόσοφος Ιμμάνουελ Καντ διερεύνησε διεξοδικά τις αξιωματικές παραδοχές του λογικού νου και μετουσίωσε τον ίλιγγο των συμπερασμάτων του στο επιστέγασμα ενός μεγαλειώδους φιλοσοφικού συστήματος, στην ιδέα ότι ο ανθρώπινος νους έχει θεμελιώδη όρια και ότι χάρη σε αυτά μεγαλουργούμε, αλλά και σφάλλουμε. Το έργο του Μπόρχες, του Χάιζενμπεργκ και του Καντ, μέσα από τη λογοτεχνία, την επιστήμη και τη φιλοσοφία αντίστοιχα, συγκλίνει γύρω από αυτή την κοινή, υποβλητική και ανησυχαστική αλήθεια: ότι υπάρχει ένα αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στην πραγματικότητα «εκεί έξω» και στην πραγματικότητα όπως τη βιώνουμε. Από αυτή τη βαθιά αλήθεια εκπηγάζει μια πληθώρα κομβικών ιδεών: έννοιες όπως ο εαυτός, η ελεύθερη βούληση και ο σκοπός της ανθρώπινης ζωής, οι αρχές της ηθικής, της αισθητικής και της λογικής, οι απαρχές και η φύση του ίδιου του σύμπαντος. Το βιβλίο αυτό, μελετώντας συνδυαστικά τη ζωή και το έργο αυτών των τριών μεγάλων πνευμάτων του εικοστού αιώνα, αναδεικνύει ξανά και ξανά πως τα υπαρξιακά μας ερωτήματα, τα μεγάλα μυστήρια γύρω από τη θέση του ανθρώπου σε αυτόν τον κόσμο, θα πλανώνται μάλλον αναπάντητα για πάντα πάνω από την ανθρωπότητα, όχι ως απειλή, αλλά ως υπενθύμιση της ταπεινότητας της ανθρώπινης φύσης. «Συναρπαστικό!» -Carlo Rovelli «Οι φυσικοί εξηγούν την πραγματικότητα, οι ποιητές αποκρυσταλλώνουν τη συναισθηματική μας απόκριση σε αυτήν και οι φιλόσοφοι συστηματοποιούν νοητικές συνδέσεις. Όλα αυτά τα εγχειρήματα μαστίζονται από την αβεβαιότητα. Ο Χάιζενμπεργκ, ο Μπόρχες και ο Καντ πάλεψαν με αυτή την αβεβαιότητα σε όλη τους τη ζωή. Ο Έγκιντον μας προσφέρει μια άκρως διαφωτιστική ξενάγηση στον συναρπαστικό λαβύρινθο των συσχετισμών των πνευματικών ατραπών τους». -Mario Livio, συγγραφέας του The Golden Ratio «Ένα βιβλίο καταπληκτικής ευφυΐας και ομορφιάς. Ο Ουίλλιαμ Έγκιντον εξηγεί τα παράδοξα της φυσικής, της μεταφυσικής και της λογοτεχνίας, δείχνοντας πώς αυτά διαμορφώνουν τα όρια του ορατού κόσμου και τα ενδεχόμενα του αόρατου, και μας υπενθυμίζει ότι οι ανθρωπιστικές σπουδές στα καλύτερά τους ενώνουν την τέχνη με την επιστήμη αναζητώντας φιλόπονα την αλήθεια». -Merve Emre, καθηγητής Δημιουργικής Γραφής στο Πανεπιστήμιο Γουέσλυαν, αρθρογράφος του The New Yorker «Είμαστε φιλόδοξοι εμείς οι άνθρωποι· θέλουμε να μπορούμε να γνωρίσουμε τα πάντα. Όμως το σύμπαν μάς φέρνει αλλεπάλληλα εμπόδια θέτοντας περιορισμούς στη γνώση μας και καθιστώντας αναπόφευκτα έμμεση τη σχέση μας με την αλήθεια. Ο Έγκιντον συσχετίζει με ιδιοφυή τρόπο τον Μπόρχες, τον Καντ και τον Χάιζενμπεργκ, τρεις από τους πιο τολμηρούς εξερευνητές των ορίων της γνώσης, και εν τέλει μας εμπνέει θαυμασμό για την ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε τόσο πολλά από μια φευγαλέα πραγματικότητα». -Sean Carroll, συγγραφέας του The Biggest Ideas in the Universe «Μια υποβλητική υπενθύμιση των προοπτικών που ανοίγονται μπροστά μας εφόσον δε λησμονούμε πόσο εκπληκτικά όντα είμαστε». -John Kaag, συγγραφέας του Hiking with Nietzsche